Tác động dội ngược ảnh hưởng như thế nào?

‍

Tác động dội ngược là một hiện tượng tiêu cực trong tâm lý học và ảnh hưởng đến học tập của học viên. Khi một học viên bị tác động dội ngược, ý chí và niềm tin của họ vào khả năng của mình để hoàn thành nhiệm vụ học tập có thể bị suy giảm và họ có thể trở nên nhàm chán hoặc mất hứng thú với việc học.

Tác động dội ngược (backfire effect) là gì?

"Tác động dội ngược" (hay còn gọi là phản tác dụng) trong tâm lý học là hiện tượng khi một nỗ lực để thay đổi hành vi của một người dẫn đến việc họ thực hiện hành vi đó ngược lại với những gì mong đợi. Tác động dội ngược thường xảy ra khi một người cảm thấy bị ép buộc hoặc không được tự do trong việc lựa chọn hành động của mình. Khi một người cảm thấy bị giới hạn quá nhiều, họ có thể trở nên phản đối và thực hiện hành động ngược lại với những gì được yêu cầu hoặc mong đợi.

Ví dụ cụ thể về tác động dội ngược là khi một người cố gắng kiềm chế cơn giận của mình trong một tình huống căng thẳng, nhưng thay vì giữ bình tĩnh, họ lại trở nên nổi giận hơn và có hành vi xấu hơn.

Tác động dội ngược trong học tập có thể xảy ra khi các biện pháp giáo dục và phương pháp giảng dạy không phù hợp với năng lực, quan điểm hoặc mong đợi của học sinh. Khi học sinh cảm thấy bị ép buộc hoặc không được tự do trong việc học tập, họ có thể trở nên khó chịu và không muốn học tập.

Ví dụ: nếu một giáo viên áp đặt quá nhiều bài tập cho học sinh, các học sinh có thể trở nên căng thẳng và cảm thấy bị ép buộc. Khi họ không thể hoàn thành các bài tập đó, họ có thể cảm thấy thất bại và không muốn tiếp tục học tập.

Tác động dội ngược cũng có thể xảy ra khi các phương pháp giảng dạy không phù hợp với năng lực của học sinh. 

Ví dụ: nếu một giáo viên sử dụng phương pháp giảng dạy truyền thống như đọc và viết nhiều, nhưng một học sinh có năng lực học tập hình ảnh cao hơn, họ có thể cảm thấy không được quan tâm và không muốn tham gia vào quá trình học tập.

Ảnh hưởng tiêu cực của “tác động dội ngược”

Thường xuyên bị chỉ trích, đánh giá dựa trên tiêu chí không rõ ràng, hay nhận được phản hồi tiêu cực có thể khiến học sinh cảm thấy bất lực và tự ti về khả năng của mình. Họ có thể trở nên hoài nghi về khả năng hoàn thành nhiệm vụ và thậm chí từ bỏ mục tiêu học tập của mình. Hơn nữa, tác động dội ngược cũng có thể dẫn đến sự stress và áp lực về tâm lý. Học viên có thể cảm thấy lo lắng về việc không đáp ứng được kỳ vọng của người khác và có thể tìm cách trốn tránh việc học tập hoặc bị trầm cảm.

Trong học tập, tác động dội ngược có thể gây ra những hệ quả tiêu cực như:

• Giảm sự tự tin: Tác động dội ngược có thể làm giảm sự tự tin của học viên. Họ có thể cảm thấy không được đánh giá cao và không đủ tốt để đạt được mục tiêu học tập. Sự thiếu tự tin này có thể dẫn đến sự suy giảm trong việc tham gia và đóng góp vào lớp học.

          Ví dụ: học viên không dám nêu quan điểm, không dám phát biểu, không dám đặt câu hỏi khi thắc mắc => càng trở nên thụ động và những khúc mắc vẫn không được tháo gỡ.

• Giảm hiệu quả học tập: Họ có thể không học tập hiệu quả vì họ không tin tưởng vào phương pháp và phương tiện học tập. Họ cũng có thể không muốn học tập vì không muốn bị áp lực và căng thẳng
• Giảm sự hứng thú và động lực: Khi bị tác động dội ngược, học viên có thể cảm thấy thất vọng và mất hứng thú với học tập. Họ cảm thấy rằng nỗ lực của họ không được đánh giá cao và không đạt được thành quả mong muốn, dẫn đến sự suy giảm động lực và quan tâm đến học tập.

          Ví dụ: không có luyện tập thì càng không tiến bộ, càng thụt lùi so với bạn bè => khoảng cách giữa năng lực bản thân với người khác ngày càng rõ rệt, so sánh mình với người khác nhiều hơn, cảm thấy đuối và mất hứng, tự ti hơn.

• Phản ứng tiêu cực: Phản kháng và không muốn tuân thủ quy định và yêu cầu của giáo viên. Điều này có thể dẫn đến sự xung đột và mâu thuẫn trong lớp học.

          Ví dụ: không tin rằng mình có thể tiến bộ được thì không có hành động để thay đổi, giậm chân tại chỗ => chứng minh bản thân là kẻ thua cuộc trong lĩnh vực này.

• Suy giảm mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh: Học sinh có thể cảm thấy không được tôn trọng và không muốn hợp tác với giáo viên. Điều này có thể dẫn đến sự giảm sút trong việc học tập và phát triển.

Tác động dội ngược có thể làm giảm hiệu quả học tập của học sinh. Điều này cũng có thể dẫn đến mất động lực học tập, tăng khả năng bỏ cuộc, và có thể gây ra các vấn đề về tâm lý và hành vi cho học sinh

Hạn chế ảnh hưởng của “tác động dội ngược”

Để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của tác động dội ngược trong học tập thì giáo viên có thể tạo ra môi trường học tập tích cực bằng cách khuyến khích học viên đóng góp ý kiến và ý tưởng của mình, tôn trọng nỗ lực của học sinh và đánh giá thành công theo nhiều tiêu chí khác nhau. 

Sử dụng phương pháp đánh giá xây dựng thay vì chỉ tập trung vào việc phạt khi họ không hoàn thành nhiệm vụ điều này có thể giúp học viên tập trung vào việc cải thiện kết quả học tập của họ thay vì lo lắng về hậu quả tiêu cực. Không nên chỉ tập trung vào việc chỉ ra sai sót mà nên đưa ra phản hồi xây dựng để giúp học viên cải thiện và phát triển.

Không chỉ giáo viên mà học viên cũng cần chuẩn bị tâm lý học từ lỗi sai và không mong cầu sự hoàn hảo, coi lỗi sai là một cơ hội để mình có thể sửa đổi và hoàn thiện hơn từng ngày. Họ cần nhận ra rằng không phải lúc nào cũng thành công và rằng thất bại cũng là một phần trong quá trình học tập. Ngoài ra, không so sánh bản thân mình với người khác bởi vì mỗi người đều có một thế mạnh, mục tiêu, định hướng, định nghĩa về thành công khác nhau và mọi sự so sánh đều là khập khiễng. Thay vào đó là hãy so sánh bản thân mình ngày hôm qua và hôm nay.

Học viên nên tự đánh giá khả năng và đặt ra mục tiêu học tập của mình, thay vì chỉ dựa vào những yêu cầu và đánh giá từ giáo viên. Họ cần nhận ra rằng việc học tập là quá trình liên tục và đòi hỏi sự nỗ lực và cố gắng từ bản thân nên tập trung vào quá trình học tập thay vì chỉ quan tâm đến kết quả. Tìm kiếm nguồn động lực và cảm hứng từ bên ngoài, chẳng hạn như từ những tác phẩm văn học, bài diễn văn hay từ các tài liệu học tập khác Bên cạnh đó, là tìm kiếm cách học tập phù hợp với bản thân, bao gồm phương pháp học tập, môi trường học tập và thời gian học tập. Điều này giúp học viên học tập hiệu quả hơn và giảm thiểu tác động dội ngược.

Tóm lại, tác động dội ngược có ảnh hưởng tiêu cực đến học tập của học sinh và có thể gây ra các vấn đề về tâm lý và hành vi. Do đó, cần phải đưa ra những biện pháp để hạn chế tác động dội ngược và tạo ra môi trường tích cực để học sinh phát triển tốt hơn.

Suy cho cùng, việc Anh Văn trở thành “bóng ma tâm lý” của bạn chỉ xảy ra khi bạn cho phép nó xảy ra. Hãy nghĩ thoáng hơn, vị tha với bản thân nhiều hơn để thay vì xem chuyện học không tốt môn Anh là một khuyết điểm thì hãy xem nó như một thử thách mà mình cần phải vượt qua. 

Khả năng sử dụng tiếng Anh của bạn có thể không điêu luyện như nhiều người khác nhưng ít nhất bạn sẽ có thể dùng nó để trao đổi thông tin mà không gây hiểu nhầm, trả tiếng Anh về đúng với công dụng của nó: một công cụ giao tiếp, không phải là thước đo trí tuệ.